مسمومیت با مواد شیمیایی
مواد سوزاننده مواد شیمیایی بسیار اسیدی یا قلیایی هستند که در هنگام بلعیدن می توانند باعث سوختگی شدید در دهان و دستگاه گوارش شوند. وقتی مواد سوزاننده بلعیده می‌شوند، می‌توانند تمام بافت‌هایی را که لمس می‌کنند – از لب‌ها تا معده – بسوزانند.
علائم ممکن است شامل درد (به ویژه با بلع)، سرفه، تنگی نفس و استفراغ باشد. پزشک برای بررسی سوختگی و تعیین شدت جراحت، یک لوله دید قابل انعطاف را به سمت پایین مری وارد می‌کند.
درمان بر اساس میزان آسیب تعیین می شود و ممکن است شامل جراحی باشد.
چه گروهی بیشتر درگیر مسمومیت با مواد شیمیایی هستند؟
در سرتاسر جهان، 80 درصد از بلعات سوزاننده در کودکان خردسال رخ می دهد. اینها معمولاً مصرف تصادفی مقادیر کم هستند و اغلب خیلی مضر نیستند. در بزرگسالان، مصرف مواد سوزاننده اغلب عمدی است، مقادیر زیادی را شامل می شود و تهدید کننده زندگی است.
منابع متداول مواد سوزاننده شامل زهکشی جامد و مایع و پاک کننده های کاسه توالت، اسید باتری و اسید هیدروکلریک برای استخرهای شنا است. محصولات صنعتی معمولاً غلظت بیشتری نسبت به محصولات خانگی دارند و در نتیجه آسیب‌رسان‌تر هستند. با این حال، برخی از محصولات خانگی رایج، از جمله پاک کننده های فاضلاب و کاسه توالت و برخی مواد شوینده ماشین ظرفشویی، حاوی مواد سوزاننده آسیب رسان مانند هیدروکسید سدیم و اسید سولفوریک هستند.
هنگام بلعیدن، مواد سوزاننده می توانند زبان، دهان، مری و معده را بسوزانند. این سوختگی ها ممکن است باعث سوراخ شدن (سوراخ) مری یا معده شوند. نشت غذا و بزاق از سوراخ باعث عفونت شدید و گاهی کشنده در قفسه سینه (مدیاستینیت یا آمپیم) یا شکم (پریتونیت) می شود. سوختگی هایی که سوراخ نمی شوند می توانند منجر به زخم شدن مری و معده شوند.
مواد سوزاننده به صورت جامد و مایع در دسترس هستند. احساس سوزش ذره جامد چسبیده به سطح مرطوب (مانند لب) ممکن است مانع از مصرف بیشتر محصول شود. از آنجایی که مایعات نمی‌چسبند، مصرف بیشتر محصول آسان‌تر است و ممکن است کل مری آسیب ببیند. مایعات نیز ممکن است به داخل راه های هوایی استنشاق شوند (آسیره) که منجر به آسیب راه هوایی فوقانی می شود.
علائم مسمومیت با مواد سوزاننده شیمیایی
درد در دهان و گلو به سرعت، معمولاً در عرض چند دقیقه ایجاد می‌شود و می‌تواند شدید باشد، به ویژه با بلع. سرفه، آب دهان، ناتوانی در بلع، استفراغ، استفراغ خون و تنگی نفس ممکن است رخ دهد. در موارد شدید که شامل مواد سوزاننده قوی است، ممکن است فرد دچار فشار خون بسیار پایین (شوک)، مشکل در تنفس یا درد قفسه سینه شود که احتمالاً منجر به مرگ می شود.
سوراخ شدن مری یا معده ممکن است در عرض چند ساعت، در طول هفته اول پس از مصرف، یا هر زمان بین آن، اغلب پس از استفراغ یا سرفه شدید رخ دهد. مری ممکن است در ناحیه بین ریه ها (مدیاستن) یا در ناحیه اطراف ریه ها (حفره پلور) سوراخ شود. هر یک از این شرایط باعث درد شدید قفسه سینه، تب، ضربان قلب سریع، تنفس سریع، فشار خون بسیار پایین و نیاز به جراحی می شود. پریتونیت با سوراخ شدن معده منجر به درد شدید شکم می شود.
اسکار مری منجر به باریک شدن (فشرده شدن) می شود و گاهی اوقات شامل آسیب به عضلات مسئول بلع می شود که هر دو باعث مشکل در بلع می شوند. انقباضات معمولاً هفته‌ها پس از سوختگی ایجاد می‌شوند، گاهی اوقات در سوختگی‌هایی که در ابتدا فقط علائم خفیف ایجاد می‌کردند.
افرادی که اسکار و آسیب به مری دارند ممکن است سال ها پس از آسیب به سرطان مری مبتلا شوند.
تشخیص مسمومیت با مواد سوزاننده
ارزیابی یک پزشک
گاهی اوقات آندوسکوپی
دهان از نظر سوختگی شیمیایی معاینه می شود. از آنجایی که مری و معده ممکن است بدون سوزاندن دهان سوزانده شوند، پزشک ممکن است یک لوله بینایی انعطاف پذیر (آندوسکوپی) را به سمت پایین مری وارد کند تا به دنبال سوختگی باشد، به خصوص اگر فرد آب دهانش را بیرون بیاورد یا در بلع مشکل داشته باشد. بررسی مستقیم ناحیه به پزشک اجازه می دهد تا شدت آسیب را تعیین کند و احتمالاً خطر باریک شدن بعدی و نیاز احتمالی به ترمیم جراحی مری را پیش بینی کند. در صورتی که فرد برای انجام این عمل خیلی بیمار باشد، آندوسکوپی می تواند به تعویق بیفتد.
اشعه ایکس و اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ممکن است برای ارزیابی میزان آسیب لازم باشد.
درمان مسمومیت با مواد سوزاننده
- نوشیدن آب یا شیر برای رقیق کردن ماده سوز آور بسیار مفید است.
- گاهی اوقات جراحی برای ترمیم بافت های آسیب دیده توصیه می شود.
جلوگیری از تخلیه معده.
میزان آسیب تعیین کننده درمان است. افرادی که دچار سوختگی شدید هستند گاهی نیاز به جراحی فوری برای برداشتن بافت آسیب دیده شدید دارند.
از آنجایی که مواد سوز آور می توانند در هنگام برگشت به مری به همان اندازه که هنگام بلع صدمه وارد می کنند، فردی که ماده سوز آور را بلعیده است، نباید دچار استفراغ شود. شربت ایپکاک و زغال چوب داده نمی شود.
اگر سوختگی خفیف باشد، ممکن است فرد تشویق شود که خیلی زود شروع به نوشیدن شیر یا آب کند تا مایع خورنده در معده رقیق شود. نوشیدن می تواند در خانه یا در راه بیمارستان شروع شود. اگر فرد نتواند بنوشد، مایعات از طریق ورید داده می شود تا زمانی که نوشیدن امکان پذیر شود.
سوراخ ها با آنتی بیوتیک و جراحی درمان می شوند. در صورت ایجاد تنگی، ممکن است یک لوله بای پس (استنت) در قسمت باریک مری قرار داده شود تا از بسته شدن مری جلوگیری کند و امکان گشاد شدن (اتساع) بعدی را فراهم کند. گشاد کردن مکرر ممکن است برای ماه ها یا سال ها مورد نیاز باشد. برای تنگی‌های شدید، جراحی برای بازسازی مری نیز ممکن است ضروری باشد.